Extra beleving in het museum
Steeds meer musea zetten in op andere zintuigen dan onze ogen, om extra beleving toe te voegen en te bonden met de bezoekers. Ook olfactorische kunst, -kunst waar geur centraal staat-, wint aan populariteit. Maar een museum met een eigen parfum is wellicht een primeur voor het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten (KMSKA) in Antwerpen. Directeur Carmen Willems sprak daarvoor geurkunstenaar Laura de Coninck aan.
Wie is Laura de Coninck?
Laura studeerde visuele kunsten aan St Lucas in Antwerpen en begon als illustrator voor verschillende magazines, waaronder Weekend Knack. Ze had toen al een grote interesse in parfums en verving me tijdens mijn eerste zwangerschap als beautyjournaliste. Later ging ze werken voor Libelle en Marie-Claire. Een interview met parfumeur Sonia Constant verandert heel wat: de twee vrouwen raken bevriend en Sonia brengt haar de basics van parfums formuleren bij.
Ze besluit opnieuw te gaan studeren: Olfactory Art aan de PXL in Hasselt bij Peter de Cupere. Haar stage mag ze doen bij parfumproducent Givaudan, waar Sonia Constant haar mentor wordt. Sindsdien werkt ze er aan eigen projecten als ‘artist in residence’. Laura schildert en maakt beelden, waar ze (soms) geuren gebruikt om een extra dimensie toe te voegen. Maar ze maakt ook zelf geuren. Zo ontwikkelde ze een geur voor Belgisch tassenfabrikant Hedgren. Ik bracht haar in contact met landschapsarchitect en tulpenexpert Ronald Van der Hilst om diens tuin in geur te interpreteren. Verder heeft ze ook parfums gemaakt voor Nathalie Baeten van Le Parfum de Nathalie en tekende ze voor de geur van Deluge, de haarverzorgingslijn van influencer Sarah Puttemans.
De geur van het KMSKA
De laatste realisatie: een geur die het KMSKA belichaamt. Hoe ruikt zo’n museum? Of bij uitbreiding kunst? Welke geuren gaan er achter de schilderijen schuil? Hoe vertaal je de eigenheid van het KMSKA, zoals de uitgebreide Rubens collectie, de bijzondere architectuur van het museum en de thema’s van de belangrijkste werken in een aangename geur?
Dat waren de uitdagingen van Laura. Overweldigend, maar ze stond er niet alleen voor. Ik fungeerde als klankbord om mee te pingpongen en we haalden Alexandre Helwani erbij, parfumhistoricus met een encyclopedische kennis. We kregen een rondleiding in het museum met Koen Bulckens, epert kunstgeschiedenis van het KMSKA, om ons onder te dompelen in de sfeer van het museum.
Hij nam ons mee in de coulissen van het museum: in het atelier waar werken werden gerenoveerd en de stockageruimte waar kunstwerken in de juiste condities worden bewaard. In het museum zelf bekeken we de meest emblematische doeken en zochten we naar werken waar geur aan bod kwam in de vorm van symbolische bloemen en rituelen.
Hoe is het parfum ontwikkeld?
We lijstten de meest emblematische thema’s van het museum en haar collectie op: de bijzondere architectuur van het oude, klassieke gedeelte waarin een witte, moderne ‘blok’ is geïntegreerd, de belangrijkste werken waar geuren een rol spelen en de sfeer in de verschillende delen van het gebouw.
Laura ging aan het werk om al die impressies te vertalen in geuren. Ze werkt niet zoals een traditioneel gevormde parfumeur, maar maakt haar parfums intuïtief en via trial en error, net zoals ze schildert. Ze maakte een geurakkoord per thema en puzzelde die als een soort legoconstructie in elkaar tot een coherent parfum. Ik fungeerde als klankbord en hielp mee het evenwicht zoeken tussen het artistiek gehalte en de draagbaarheid van de geur. De geur is immers ontwikkeld om op de huid te dragen en wordt niet verstoven in het museum zelf, omdat dat de schilderijen kan aantasten.
Een geurpuzzel met 6 akkoorden
- Clair-obscur contrast: dit is een thema in heel wat werken in het museum en in zijn architectuur. Het museum bestaat uit het klassieke, donkere gedeelte, met zijn parket en houten lambriseringen, waar de oude meesters hangen en een moderne, nieuwe vleugel die symbool staat voor het licht. Laura vertaalde het in een contrast van donkere houtnoten en lichte molecules zoals een mix van witte muskussoorten, transparante Iso E Super en een melkachtig sandelhout. Dat vormt de ruggengraat van het parfum, die je van het begin tot het einde ruikt.
- De lusttuinen: een populair thema bij heel wat klassieke schilderijen. Laura koos voor de meest symbolische bloemen en vruchten die vaak worden afgebeeld. Zoals de anjer, het symbool van Maria’s leven, maar ook van passie, bewondering en verlangen. Die heeft een kruidig aroma, als kruidnagel, die verwijst naar de nagel bij de kruisiging van Christus. Verder is er de roos, symbool voor liefde. En fruitnoten van symbolische vruchten als appel (de verboden vrucht), druiven (vruchtbaarheid) en vijgen (het vijgenblad van Adam en Eva). Afgewerkt met aardse noetn van vetiver en patchoeli.
- Heilige olie: heel wat schilderijen tonen het tafereel van de heilige sacramenten, waarbij pasgeborenen worden gedoopt en zieken gezalfd met een geparfumeerde heilige olie. Laura zocht het recept op en combineerde enkele ingrediënten (opponax, roos, geranium, bergamot en kaneel.) met wierook en mirre, eveneens twee geuren met een religieuze connotatie.
- De naakte lichamen van Rubens en andere oude meesters komen tot leven in een huidakkoord; opgebouwd met witte muskus, ambergrijs en komijn.
- Wierook: De oorspronkelijke rol van parfum was om via opstijgende rook een geur te offeren aan de goden: per fumus (door rook). Daarom speelde wierook een belangrijke rol in veel religieuze rituelen, ook in het Christendom. Daarnaast roept de geur ook helderheid, inzicht, innerlijke rust op en is het een remedie tegen depressie en zwaarmoedigheid.
- Schilderkunst: de aroma’s van een schildersatelier (verf, vernis, hout) mochten tenslotte niet ontbreken. Een cocktail van verschillende houtsoorten (den, ceder, cypres) interpreteert op een zeer esthetische manier de terpentijngeur verf en vernis.
Detail van Rubens
De verpakking is even artistiek als de geur. Voor de flacon en de verpakking van het parfum baseerde vormgever An Eisendrath zich op een oude houtsnede van Rubens, waarvan de KMSKA een grote collectie van zijn werken in huis heeft. Ze vergrootte de afbeelding zo sterk uit, dat ze abstract wordt. Ook hier wordt het clair-obscur idee visueel doorgetrokken in het contrast tussen wit en zwart, opaak en transparant.
Info
Eau de parfum 100 ml: 145 euro, kmska.be. lauradeconinck.com
Lees ook
Laura de Coninck maakt een parfum voor Belgisch tassenfabrikant Hedgren
