Het mooie weer komt eraan, dus halen de meeste mensen (hopelijk) hun zonnecrème boven. En duiken ook de kwakkels over toxische stoffen in zonnecrème weer op. Beautycollega Francisca Bosmans sprak met onderzoekarts Jetske Ultee over de betwiste zonnefilter octocrylene, welke filters ze aanraadt en of zonnefilters nu echt koraalriffen schaden.
Octocrylene: gevaarlijk of niet?
Volgens een recente Frans-Amerikaanse studie, gepubliceerd in Chemical Research in Toxicology, zijn zonnecrèmes met octocrylene niet de beste keuze. Ze bevatten sporen van benzophenone, een potentieel kankerverwekkende stof. Die sporen nemen na verloop van tijd toe. Toen Knack Weekend me vroeg een waar/niet waar te maken naar aanleiding van die studie, ging er meteen een belletje rinkelen. Wéér een wetenschappelijke studie die geen rekening houdt met het toxicologische principe van the dose makes the poison. In een kleine hoeveelheid kunnen potentiële hormoonverstoorders (zoals ook parabenen) geen kwaad, in een grote wél. Vandaar dat ‘potentieel’. Vergelijk het met iets gezonds als water. 2 liter water per dag drinken is gezond, van 10 liter na elkaar kan je sterven. De hoeveelheden benzophenone die de studie opspoorde bleven ver onder de gevarengrens.
Wat vindt de expert er van?
Maar ik wist dat de Nederlandse onderzoeksarts Jetske Ultee het niet zo heeft voor octocrylene. Zij doorprikt op haar blogs erg nuchter huid(verzorgings)mythes en onderscheidt goed van slecht wetenschappelijk onderzoek. Meteen de reden waarom ik ook haar interviewde als expert voor dat artikel. Ultee had heel wat interessante dingen te vertellen over octocrylene, de invloed van zonnefilters op koralen en welke filters ze wél fijn vindt.
Ik wil ook nog even dit benadrukken: je tegen de zon beschermen, door in de schaduw te blijven, beschermende kledij, een zonnehoed en zonnebril te dragen en je in te smeren met zonnecrème, is véél belangrijker dan je NIET insmeren met zonnecrème omdat je schrik hebt dat die je gezondheid schaadt. Van de zon weten we 100% zeker dat ze tot kanker kan leiden.
Octocrylene staat al langer ter discussie als zonnefilter in cosmetica. Waarom gebruiken merken octocrylene nog?
“Een voordeel van octocrylene als filter is dat de zonnebrandcrème geen erg witte waas achterlaat, maar daarin is dit hij niet uniek. Ik denk dat beautymerken hem nog vaak gebruiken omdat ze hun product ook graag in de Verenigde Staten willen verkopen. De VS zijn erg langzaam in het goedkeuren van nieuwe zonnefilters, waardoor veel merken alleen oude filters, zoals octocrylene, in hun zonnebrandcrèmes mogen gebruiken. Ik denk dat als de VS nieuwe filters toestaan, internationale merken ook overstappen op modernere filters.”
Wat zijn de nadelen van de filter?
“Octocrylene heeft nogal wat nadelen. Zo kan dit filter vooral bij kinderen zorgen voor huidreacties. Daarnaast ontstaan er mogelijk ook vrije radicalen als je hem gebruikt: die kunnen je cellen en DNA beschadigen. Uit dierexperimenteel onderzoek blijkt bovendien ook een hormoonverstorende werking. Daarnaast kan deze stof vrij diep in de huid komen. Dit zijn allemaal redenen waarom ik voor mijn zonnebrandcrèmes voor andere filters heb gekozen. Hoewel octocrylene in een lage dosis veilig is, neem ik zelf het zekere voor het onzekere. Ik kies zelf liever voor een zonnebrandcrème met filters waarover niet zoveel discussie is. Er zijn tegenwoordig genoeg alternatieven dan octocrylene of oxybenzone, nog een filter dat ik liever mijd. Maar als je geen andere zonnebrandcrème hebt, dan is er eentje met octocrylene altijd nog een betere optie dan je helemaal niet insmeren.”
Waarom wordt benzophenone in cosmetica gebruikt?
“Benzophenone is de basis voor verschillende zonnefilters. De bekendste zijn Benzophenone-3, beter bekend als oxybenzone, en Benzophenone-4. Oxybenzone is dus een afgeleide of derivaat van benzophenone. Een derivaat is een stof die afgeleid is van een stamverbinding, een soort basismolecuul. Zelf zou ik dit uv-filter vermijden, omdat oxybenzone veel ‘bewijs tegen’ heeft. De stof zou hormoonverstorend werken en vrije radicaalvorming veroorzaken. Ook wordt oxybenzone waarschijnlijk zeer makkelijk door het lichaam opgenomen. Daarnaast is de kans op huidirritaties groot.”
Veel merken mijden oxybenzone sowieso al omdat de filter schadelijk voor de koraalriffen zou zijn. Maar dat wordt steeds vaker tegengesproken binnen de wetenschappelijke wereld.
“Over de milieuvriendelijkheid van dit filter is inderdaad veel te doen geweest. Veel UV-filters zijn de laatste tijd in de ban gedaan naar aanleiding van wetenschappelijke studies. In zo’n onderzoek kijken de wetenschappers naar het effect van zonnefilters op koraalmonsters. Maar je kunt bij deze onderzoeken nog wel wat kanttekeningen plaatsen. Als je de conclusies bekijkt, lijkt het dat zonnefilters al bij extreem kleine hoeveelheden schade kunnen toebrengen. Maar als je beter kijkt, moet je toch nog heel wat zonnebrandcrème gebruiken om die ‘kleine concentraties’ onder normale omstandigheden te bereiken. Er is daarom best veel discussie onder wetenschappers of je dit soort resultaten zo makkelijk kunt vertalen naar de praktijk. Het is een feit dat koraalriffen wereldwijd worden bedreigd. We weten dat klimaatverandering en vervuiling daar een grote rol in spelen. Maar wat nu het aandeel is van ingrediënten in zonnebrandcrèmes is moeilijk te zeggen.”
Veel mensen hebben door dit soort studies en allerlei al dan niet betrouwbare informatie op het internet schrik gekregen van chemische filters. Zijn we beter af met puur minerale filters?
“Er zijn twee minerale filters, zinkoxide en titaniumdioxide. Beide filters weerkaatsen én absorberen UV-straling, zowel UVA als UVB. Die absorptie werkt precies hetzelfde als bij chemische filters. (Ter info: die absorberen UV-stralen en zetten ze om in hitte. Sommigen doen beiden: absorberen én weerkaatsen). Zinkoxide beschermt wel iets beter dan titaniumdioxide: die laatste mist een klein stukje van het UVA-spectrum in zijn bescherming. Beide minerale filters kunnen vrije radicalen vormen als ze in aanraking komen met zonlicht. Vrije radicalen zijn een natuurlijk bijproduct van processen in ons lichaam. Sommige externe factoren als roken, vervuiling en zonblootstelling, in combinatie dus ook met sommige UV-filters, kunnen aanleiding geven tot meer vrije radicaalvorming. Die radicalen kunnen je cellen en DNA beschadigen, vooral als je onvoldoende antioxidanten in je huid hebt om dit op te vangen. Dit probleem geldt zowel bij de gewone versies van de minerale filters als bij de nanoversie.
Wat zijn nanoversies?
“Bij nanotechnologie worden de werkzame stoffen in microscopisch kleine deeltjes opgeknipt om de crème transparanter te maken.) Je kunt die vrije radicaalvorming wel verhinderen door de zinkoxide- en titaniumdeeltjes te coaten. Een ander probleem is dat sommige zonnefilters te diep doordringen in de huid. Bij een gezonde, niet beschadigde huid komen volgens de meeste studies de nanoversies van beide minerale filters niet verder dan het stratum corneum, het buitenste laagje van de huid. Maar in het geval van titaniumdioxide bleek uit één studie dat de nanoversie in de dermis kan komen. Het meeste risico zit hem in het inademen van zinkoxide en de nanodeeltjes van titaniumdioxide en zinkoxide. Er komen dan niet zulke fijne stoffen in je longen. Daarom mogen zowel de nanoversies van titaniumdioxide en zinkoxide als ‘gewone’ zinkoxide niet meer gebruikt worden in producten als je daarbij het risico loopt dat je de stoffen inademt.”
“Als je voor veel zonnebrandmiddelen allergisch bent, zijn minerale filters een goede keuze. Ga dan bij voorkeur voor een zonnebrandcrème op basis van zinkoxide in plaats van titaniumdioxide.”
Welke zonnefilters raadt u wél aan?
“Zelf ben ik erg blij met de nieuwere filters, zoals Tinosorb S en Tinosorb M. Die chemische filters beschermen je goed tegen UVA en UVB en worden niet opgenomen door de huid. Ze werken hetzelfde als minerale filters: ze absorberen én weerkaatsen UV-straling. Maar ze kunnen je beter tegen UVA-straling beschermen dan minerale filters. De crème kan daarnaast vrije radicalen vangen die ontstaan door UV-straling. Dit zijn mijn favoriete zonnefilters:
- Tinosorb M (bisoctrizole; methylene bis-benzotriazolyl tetramethylbutylphenol).
- Tinosorb S (bemotrizinol; bis-ethylhexyloxyphenol methoxyphenyl triazine).
- Tinosorb A2B (Tris-Biphenyl Triazine)
- Uvinul T 150 (ethylhexyl triazone).
- Uvasorb HEB (diethylhexyl butamido triazone).
- Neo heliopan AP (bisdisulizole disodium).
- Uvinal A plus (diethylamino hydroxybenzoyl hexyl benzoate )
- Mexoryl SX (Ecamsule; terephthalylidene dicamphor sulfonic acid).
- Mexoryl XL (Silatriazole).”
